Монгол Улс

XAOCT 2010

Өрхийн гишүүд

DDI-MNG-NSO-MN-PHC-2010-v2.0

Түүвэр байхгүй.

Тоолох үе бол тооллогын бэлтгэл ажилтай харьцуулахад маш богино хугацаанд явагддаг. Тооллогын бэлтгэл хэр хангагдсаныг шалгах шалгуур болдог. Тоолох ажиллагаа 2010 оны 11 дүгээр сарын 11-ний өглөөний 8 цагаас эхэлж, 17-ны шөнийн 12 цаг хүртэл 7 хоног үргэлжлэв. Хүн ам, орон сууцны тооллогод хүн бүр оролцохын чухлыг ойлгуулах талаар ухуулга сурталчилгааг эрчимтэй явуулахын зэрэгцээ төр засгаас явуулж байгаа арга хэмжээ, ялангуяа эх орны хишиг, хувь хүртээхэд тооллого, бүртгэлд хамрагдаж, иргэн хүний үүргээ биелүүлсэн байх тухай иргэдэд таниулсан. Үүнийг олон нийт ойлгон ухамсарлаж, тооллогод идэвхтэй оролцож байгаа нь тооллогын эхний өдрөөс мэдэгдэж байлаа. Тооллогын эхний өдөр УИХ-ын дарга УИХ-ын чуулганы нээлт дээр үг хэлж, Монгол Улсын Ерөнхийлөгч, УИХ-ын дарга, Ерөнхий сайд, тэдний гэр бүлийг тоолж, хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр сурталчлав. Монгол Улсын Ерөнхий сайд, хүн ам, орон сууцны тооллогын Улсын комиссын дарга С.Батболд “Тооллогын ажлыг амжилттай явуулахад манай нийт иргэдийн оролцоо, эх оронч сэтгэл нэн чухлыг тэмдэглээд, улс орны төдийгүй дэлхийн хэмжээнд ач холбогдолтой 10 жилд ганцхан удаа явагддаг хүн ам, орон сууцны тооллогод иргэн бүр нийгмийн өмнө хуулиар хүлээсэн үүргийнхээ дагуу идэвхтэй оролцохыг уриалж байна” гэж хэлсэн нь ард иргэдийг тооллогод идэвхтэй оролцоход зохих түлхэц болсон. Аймаг, нийслэл, сум, дүүргийн тооллогын комиссын дарга нар тооллогын нээлтийн ажиллагааг зохион байгуулж, орон нутгийнхаа хамгийн өндөр настай иргэнээс тооллогыг эхэлж, энэ талаараа өргөн дэлгэр сурталчилсан нь нэг талаас ахмадаа хүндэтгэдэг уламжлал, ёс заншлаа дээдэлсэн арга хэмжээ болсон төдийгүй тооллогод ард иргэдийг идэвхтэй оролцохыг уриалсан ухуулга болсон. Тооллогын өдрүүдэд бүх шатны түр товчоодод шуурхай жижүүр өдөр бүрийн 8- 22 цаг хүртэл ажиллаж, иргэдийн асуултад хариулт өгч байсны хамтад, гадаадаас интернэтээр холбогдсон иргэдийн асуулт, хүсэлтийг ҮСХ өдөр бүрийн 8-02 цагийн хооронд жижүүр гарган хүлээн авч, шийдвэрлэж байв. Түүнчлэн, ҮСХ-нд 121 дугаарын лавлах утас ажиллуулж, нийслэл, дүүргийн тооллогын түр товчоодтой өдөр бүр холбоотой ажиллаж, шаардлагатай туслалцаа үзүүлж байв. Тооллогын комисс, түр товчоод анхан шатны нэгжид хүрч, тэнд ажиллаж байгаа тоологч, шалгагч нарын ажилтай танилцан, ажил үүргээ гүйцэтгэсэн эсэхийг шалгах, удирдан чиглүүлэх, заавар зөвлөгөө өгч, төв суурин газрын тоологч нар ажлын явцаа өдөр бүр тайлагнах, хүндрэлтэй асуудлаа хэлэлцэж тохирох, хөдөө орон нутагт 2-3 хоногт шалгагчтай уулзаж заавар зөвлөгөө авахаар зохион байгуулж байв. ҮСХ болон ГХЯ-ны ажилтнуудын бүрэлдэхүүнтэй багийг АНУ, БНСУ, БНХАУ, ОХУ, ХБНГУ, Турк, Франц, Европын хэд хэдэн хотуудад ажиллуулсан нь гадаадад ажиллаж амьдардаг Монгол Улсын иргэдийг тооллогод аль болох бүрэн хамруулахад чухал ач холбогдолтой ажил болсон. Тоологдсон өрх, хүн амын тоог дараагийн өдөрт нь нэгтгэн авч, явцыг хянаж байснаас гадна 11 дүгээр сарын 11-13-ны өдрийн явцын мэдээг 14-нд, 14-17-ны явцын мэдээг 19- нд тооллогын Улсын комиссын гишүүдэд танилцуулж, олон нийтэд мэдээлсэн. Эхний 3 өдрийн мэдээгээр улсын хэмжээнд нийт өрхийн 56.7 хувь, Улаанбаатарт 61.5 хувь нь тоологдсон байв. Албан болон хувийн ажлын шалтгаанаар тоолох үеийн өмнө болон тооллогын өдрүүдэд гадаад, дотоодод зорчих иргэдийг урьдчилан баг, хороон дээр нь тоолох чиглэл өгч, Дорноговь аймгийн Замын-Үүд, Сэлэнгэ аймгийн Алтанбулаг, Өмнөговь аймгийн Гашуун сухайт, Улаанбаатар хотын Буянт-Ухаа боомтуудад иргэдийг тоолж, хил нэвтрүүлж байв. Мөн аймаг, хот хооронд бүх төрлийн тээврийн хэрэгслээр зорчигчдын тоологдсон эсэхийг шалгаж, хяналт тавьсан нь давхар тоолуулахаас сэргийлсэн арга хэмжээ болсон юм. Иргэдийг тооллогод бүрэн хамруулах, тооллогын ажилтнуудын аюулгүй байдлыг хангах зорилгоор Говь-Алтай, Говьсүмбэр, Баянхонгор, Булган, Орхон, Өвөрхангай, Сүхбаатар, Хөвсгөл зэрэг аймгууд согтууруулах ундаа худалдаалах цагийг хязгаарлах, бүрэн хориглох зэрэг зохицуулалт хийжээ. Байнга оршин суух газаргүй, дээвэр, орц, хонгил, дулааны шугам сүлжээний сувагт орогнодог орон гэргүй иргэд, албан бусаар ашигт малтмал олборлогчдыг ЦЕГ-ын бие бүрэлдэхүүнтэй хамтарч тоолсон бөгөөд орон гэргүй иргэдийг улсын хэмжээнд 11 дүгээр сарын 14-нөөс 15-нд шилжих шөнө нэгэн зэрэг тооллогод хамруулсан. Тооллогын сүүлчийн өдрүүдэд оюутнуудыг байгаа газарт нь тоолохгүй байна гэсэн иргэдийн санал, гомдлын дагуу оюутны томоохон байруудад шалгалт хийж, 11 дүгээр сарын 17-ны өдөр МУИС, ШУТИС, ЭМШУИС, МУБИС, ХААИС дээр тоологдоогүй оюутнуудыг харьяалах дүүргийн тооллогын түр товчоодтой хамтран тоолов. Шалгагч нар тоологч нарын ажилд туслах, тоологчийн авсан асуулгыг шалгах, тэдэнд зөвлөгөө өгч, ажил дээр давтан сургалт явуулсан нь тооллогын ерөнхий чанарыг сайжруулахад зохих хувь нэмэр болсон. Ялангуяа, шалгагч нар тоологч нарын тоолсон өрхөөр орж, тооллогын хамрагдалтыг шалгаж байсан нь тоологч нар ажлаа чанартай хийхэд чухал үүрэг гүйцэтгэсэн юм.

Мэдээлэл боловсруулах систем

Хүн ам, орон сууцны 2010 оны улсын тооллогод интернэт технологи, газарзүйн зургийн систем нэвтрүүлсэн нь өмнөх тооллогуудаас давуутай боллоо. Хүн ам, орон сууцны 2000 оны тооллогын мэдээлэл боловсруулалтад бэлтгэж байсан үетэй харьцуулбал үндэсний статистикийн салбарын техник технологийн нөхцөл байдал өндөр төвшинд хүрсэн. Статистикийн салбарын төв аппарат 1000Mbps хурдтай дотоод сүлжээ, 2048Kbps хурдтай интернэтийн бие даасан шугамтай, дотоод, гадаад сүлжээний найдвартай ажиллагааг хангах үүрэг бүхий тусгаар зонд байрлуулсан сервер компьютерүүд, нууцлал хамгаалалтын тусгай зориулалтын төхөөрөмжтэйгээр ажилласан. “Статистикийн тухай”, “Хүн ам, орон сууцны улсын тооллогын тухай” хуульд, Статистикийн салбарын мэдээллийн аюулгүй байдлын бодлого, мэдээллийн хамгаалалт, аюулгүй байдлын журам, тооллого, түүвэр судалгааны анхдагч мэдээллийг хэрэглэгчдэд ашиглуулах түр журам, тооллогын мэдээллийг хүлээж авах, шивэх, шалгаж засварлах үйл ажиллагаанд мөрдөх журам зэрэг баримт бичгүүд нь тооллогын мэдээлэл боловсруулах эрх зүйн үндсийг бүрдүүлж өгсөн юм. Мэдээллийн нууцлал, аюулгүй байдлыг хадгалах, хамгаалах зорилгоор шивэлтийн сүлжээг байгууллагын сүлжээнээс физик холболтын хувьд тусдаа зохион байгуулсан. Сүлжээг windows системийн зохион байгуулалтаар тусдаа дотоод удирдлагын толгой сервер /домайн контроллер/ зохион байгуулж удирдсан. Шивэлт хийх компьютерүүдийг уг толгой компьютерт холбож мэдээллийг алдах, эвдэх, засварлах зэргээс хамгаалах тохиргоог хийсэн. Мэдээллийн нөөцлөх ажлыг өдөрт 2 удаа 15:10, 22:10 цагуудад автоматаар архивлаж, 23:00 цагт бүтэн өдрийн архивыг дискэнд (TAPE) бичиж хадгалж байв. Тоног төхөөрөмжүүдийн найдвартай тасралтгүй ажиллагааг хангах, эвдрэл гэмтлийн үед шуурхай засварлах, хэвийн ажиллагаанд оруулах тоног төхөөрөмж, сэлбэгийн нөөцийг ч бүрдүүлсэн юм. Шивэлтийн компьютер, бусад шаардлагатай тоног төхөөрөмжийг улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтаар худалдан авсан. Мэдээлэл боловсруулалтад сүүлийн үеийн багц программууд (CSPro, SPSS) ашигласан. Түүнчлэн, ангилал, код, стандартуудаас хайлт хийж, сүлжээний орчинд тооллогын асуулгыг кодлох болон боловсруулалтын явцын мэдээний хяналтын программ хангамжийг ашигласан (NET хэлээр хөгжүүлсэн) болно.

ИНТЕРНЭТ ТООЛЛОГЫН БОЛОВСРУУЛАЛТ

Хүн ам, орон сууцны 2010 оны тооллогын нэг онцлог бол гадаадад удаан хугацаагаар оршин суугаа Монгол Улсын иргэдийг интернэтээр тоолсон явдал байлаа. Тиймээс вэбэд суурилсан программ хангамж боловсруулах, вэб үйлчилгээ бүрдүүлэх, мэдээллийн нууцлалтай холбоотойгоор Улсын бүртгэлийн ерөнхий газар, Үндэсний дата төв, Тагнуулын ерөнхий газар зэрэг байгууллагуудын чиг үүргийн эрх зүйн зохицуулалтад нийцсэн зохион байгуулалт хийх нөр их ажил өрнөсөн. Интернэтээр мэдээлэл цуглуулсан анхны тооллого тул мэргэжлийн болон зохион байгуулалтын туршлага дутаж, түүнчлэн төрийн байгууллагуудын хооронд мэдээлэл солилцох, мэдээллийн нууцлал, аюулгүй байдлыг хангахад эрх зүйн орчны хүндрэл гарч байлаа. Иргэдийг интернэтээр бүртгэх, зөвшөөрөл олгох, тооллогын асуулгыг интернэтээр нөхүүлэх, хариу мэдээлэл өгөх үндсэн программ хангамжийг ҮСХ Symphony framework технологиор боловсруулж, Үндэсний дата төв вэб үйлчилгээг нь хэрэгжүүлсэн юм. Гадаадад оршин суугаа иргэдийн ажиллаж, амьдарч байгаа орчны технологийн нөхцөл адил биш, зарим иргэдэд зохих төвшний технологийн мэдлэг дутагдаж байсан тул тооллогын асуулгыг хэвлэж нөхүүлээд ҮСХ-нд хүргүүлэх арга хэмжээг Монгол Улсаас тухайн оронд суугаа Дипломат төлөөлөгчийн газрууд зохион байгуулсан. Мэдээлэл боловсруулалтын явцад нөхөж ирүүлсэн асуулгыг шивэх, ХАОСТ-1 маягтаар ар гэрийхэн нь тооллуулсан хүмүүсийн давхардлыг шалгах зэрэг ажлыг хийж, тооллогын дүнд оруулсан болно.

МЭДЭЭЛЛИЙГ КОДЛОХ, ШИВЭХ, ЗАСВАРЛАХ

Тооллогын мэдээлэл боловсруулалтыг богино хугацаанд дуусгаж, үр дүнг хэрэглэгчдэд хүргэх гол зорилгод үндэслэн 136 түр ажилтан ажиллуулав. Түр ажилтнуудын ажлын өрөөний хүрэлцээнээс хамаарч 6 хэсэгт хуваарилан 3 өрөөнд тоног төхөөрөмж суурилуулж, сүлжээнд холбон, хоёр ээлжээр ажиллуулсан. Нийт 6 ээлжийн ахлагч, 130 оператор боловсруулалтын ажилд оролцов. Тооллогын асуулгыг шат шатны түр товчоод шалгаж хүлээн аваад, тусгайлсан графикт хуваарийн дагуу ҮСХ-нд хүлээлгэн өгч байв. Тооллогын баримт бичгийг шалгаж хүлээн авах, кодлох, шивэх, засварлах ажлын боловсруулалт тодорхой хугацаанд зэрэг хийгдэж, үйл ажиллагаа нь тасралтгүй хэрэгжихээр зохион байгуулалтыг хийсэн. Кодлолт 2010 оны 12 дугаар сарын 13-нд, шивэлт 2011 оны 1 дүгээр сарын 7-нд эхэлж, 4 дүгээр сарын 16-нд үндсэн болон хяналтын тооллогын асуулгыг шивэх, давтан шивэлт хийх ажлууд дуусав. Мэдээллийг шалгах, засварлах ажил 2011 оны 4 дүгээр сарын 18-нд эхэлж, 5 дугаар сарын 5-нд дууссан. Хүн ам, орон сууцны тооллогын товчооноос боловсруулсан арга зүйд үндэслэсэн программын аргаар хийх автомат засвар 5 дугаар сарын 10-нд дуусч, үр дүнгийн хүснэгтүүдийг гаргаж эхэлсэн.